به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کردستان، نظرات گوناگونی درخصوص این بنای عظیم و مقر حکومتی کردستان وجود دارد به‌طوری‌که بعضی از صاحب‌نظران قسمت غربی بنا را که قصر نامیده می‌شود مربوط به دوره زندیه و توسعه و تکمیل آن را توسط امان‌الله خان اردلان می‌دانند.
سنگ‌نوشته قسمت شرقی عمارت به تاریخ به تاریخ 1223 ه.ق قریب 205 سال پیش ثبت شده و عمارت را به نام خسروآباد معرفی کرده و ازاین‌رو به خسروآباد شهرت یافته است. خسروخان پسر بزرگ امان‌الله‌خان اردلان است و مادرش نیز دختر حاج احمد وزیر و خواهر میرزا‌فرج‌الله وزیر بوده است. زن اول خسروخان، حُسن‌جهان‌خانم، دختر فتحعلی‌شاه قاجار بوده که از او دارای دو پسر به نام‌های رضاقلی‌خان و غلام‌شاه‌خان بوده است. زن دوم خسروخان مستوره اردلان (شاعر و مورخ) سنندجی بوده که از او صاحب فرزندی نشده است.
همچنین هنگام ورود ناصرالدین‌شاه به کردستان در سال 1275 ه.ق (1233 ه.ش) در خسروآباد برای او خیمه و خرگاه دایر شد. در سال 1375 قمری (1317 شمسی) علی‌اکبر‌خان شرف‌الملک اردلان نوه امان‌الله‌خان والی و وارث باغ و کاخ خسروآباد این مجموعه را به میرزاصادقخان اعزازالملک فروخت. میرزاصادقخان اعزازالملک فرزند دوم میرزا‌محمد وزیر و برادر کوچک مشیرالدیوان و برادر بزرگ آصف دیوان بوده است. از آن تاریخ عمارت در اختیار خاندان او (صادق وزیری) قرار گرفت و تا حدود 50 سال پیش چندین بنا بر سبک‌های مختلف در دوره قاجاریه و پهلوی در این مجموعه ساخته شده است.
بخش‌های مختلف عمارت خسروآباد عبارت‌اند از:
1) حمام
در ضلع شرقی عمارت و در طرف راست در ورودی عمارت حیاطی وجود دارد که مطبخ و حمام عمارت در آن بنا شده است. این حمام به سبک حمام‌های دوره صفویه ساخته شده و دارای بخش‌های مختلفی شامل: 1_سربینه 2_خزینه حمام 3_ اصلاح خانه 4_ تون یا آتش‌دان 5_ گربه‌روها 6- توالت که دارای تزئینات آهک‌بری است.
2) خندق دور عمارت
در چهار طرف عمارت و چهارباغ خسروآباد خندقی در زمان ساخت عمارت حفر شده است که در حال حاضر به‌علت عبور خیابان‌ها و ساخت بناهای جدید در اطراف عمارت اثری از آن نمانده است.
3) اسطبل
در قسمت جنوبی عمارت فضایی برای اسطبل در نظر گرفته شده است. این اسطبل که بسیار استادانه با طاق‌های ضربی ساخته شده محل نگه‌داری حیوانات داخل چهارباغ و عمارت بوده است.
4) مطبخ
در مجاور حمام عمارت حیاط کوچکی وجود دارد که قسمت شمالی آن محل پخت‌وپز و درست کردن نان برای ساکن افراد ساکن عمارت بوده است
5) حیاط‌های عمارت:
حیاط اندرونی
این حیاط مخصوص خانواده ابوالقاسم خان اردلان بوده که دارای حوض هشت‌ضلعی است و در طرف راست قصر عمارت بنا شده است.
حیاط اصلی
این حیاط که قصر عمارت در قسمت غربی آن بنا شده دارای یک حوض به شکل صلیب است که حیاط را بر چهار قسمت تقسیم کرده. کف این حیاط توسط سنگ‌های لاشه‌ای فرش شده است.
حیاط حمام و مطبخ
کوچک‌ترین حیاط این بنا در قسمت شرقی آن قرار دارد که حمام و مطبخ عمارت در آن ساخته شده است.
تزیینات وابسته به معماری عمارت:
1) آهک‌بری
طرح آهک‌بُرهای حمام خسروآباد به شیوه‌ی اسلیمی و گل مرغ و حیوانات است که با زمینه لاجوردی سرتاسر طاق‌ها و دیوارهای حمام را پوشانده است.
2) ارسی‌ها
در سه قسمت طاق‌های هشتی حوض‌خانه قصر سه ارسی سه‌دری وجود دارد که دو عدد آن با طرح جقه اسلیمی و لنگه بازوبندی است ارسی روبروی در قصر نیز یک ارسی چهاردری است دارای ترنج در بالای کتیبه لنگه‌ها که دور آن با آلت‌های ریز تزیین است در طبقه بالا نیز ارسی سه‌دری وجود دارد که نمای بالای قصر است این ارسی که با طرح اسلیمی خورشیدی هفت مجلسی است تماماً از نوع شیشه رنگی است.
3) پوشش سقف اتاق‌ها
نحوه‌ی پوشش به‌صورت سنتی مناطق سردسیر بوده است. پس از تمام شدن دیوارها ابتدا تیرهای چوبی را صورت افقی روی سقف اتاق قرار می‌دهند به‌صورتی که یک‌درمیان سر تیرها باریک و کلفت شود. سپس روی تیرها چوبی را با تخته‌های 2 سانتی‌متری تخته‌کوبی کرده‌اند.
4) گچ‌بری
عمارت خسروآباد دارای گچ‌بری‌های منحصربه‌فردی است که در قسمت‌های مختلف بنا کار شده است این گچ‌بری‌ها توسط استادکار بومی به نام استاد محمد رش (سنندجی) ساخته شده و بیشترین گچ‌بری‌های بنا در بخش شرقی عمارت و مربوط به ستون‌ها و قوس‌های بالای کار است. کادر در اصلی نیز با گچ‌بُری تزیین شده است.
5) آجرکاری
تمامی تزیینات آجرکاری این بنا به‌صورت خفته و راسته بوده و در قوس بالای درها و ورودی حیاط‌ها از این نوع آجرکاری استفاده شده است.
همچنین عملیات مرمت این بنا از سال 1373 آغازشده و عمارت خسروآباد به شماره 1491 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در سال 1386 بخش باقیمانده این عمارت به تملک میراث‌فرهنگی درآمد.
انتهای پیام/
